БЕР ЙЫЛ ЭЛЕК БЫЛ ЙЫУҒЫСТЫ/САРАНЫ ИКЕ АЙ КӨТТӨК, сөнки складта бөтөп торҙо 😶🙅🏻‍♀

Яҙ етеү менән барыһы ла (кем таҙалыҡты ярата) түшәктәрҙе саңдарынана, мунсаларҙы ҡоромдан ялтыратып, бурәнә-вагонкаларҙы шығырлатып йыуырға ашҡына.

🔥Ә нисек бөтөрөргә һуң был ҡоромдо?

🇹🇷ФАРМАСИНЫН АҒАС ӨҪТӨН МӨҘЖИЗӘ-ЙЫҮҒЫСЫ кәрәк һеҙгә

☝🏻Был мөҙжизә-йыуғыс йәки сара ҡоромдо, төрлө йыуылмай ҙа торған бысыраҡтарҙы, һабын эҙҙәрен ялап ҡына ала!!!

📌 Төркиәлә етештерелә 🇹🇷
📌Бер литрлы һауытта
📌Составында ПАВЛА, химик матдәләр юҡ
📌Тын юлына ултырмай, сәләмәтлек өсөн зарарһыҙ
📌 Аллергия булмаясаҡ!!!

📌 Хәләл, GMP,VEGAN,ЭКО, ISO сертификаттары бар

🔥Бер тапҡыр ҡулланып ҡараусылар был йыуғыс сараны тағын-тағын заказ бирәләр!

❗25% скидка менән дә алырға була👌🏼

😱🔥Тиҙҙән был "мөғжизә-средствоны" ҡырып һыпырып алып бөтәләр!

☝🏻🥰Тағын ажиотаж башлағансы күпме кәрәк алып ҡалырға өлгөр!

Минең исемем Гөлсирә

"➕" ҡуйығыҙ ҙа, уҙем һеҙгә яҙырмын, йәки➡

Минең ватсап : 89279497100
https://chat.whatsapp.com/IVPmuTvtlcZ14QfcM2BtDf

Рәйлә Назарғолова
Яра
Хикәйә

Кеше ғүмерендә иң ауыр, иң тәрән яраны уның иң яҡын кешеһе һалалыр. Яҡын кешеләрең бер юлы хыянат итһә, ҡолаған ерҙән күтәрелеп китеүе бик ауыр. Был юлы ла шулай булды. Илдарҙың эштән ҡайтыуына ҡатыны Рәмзиә, уның иң яҡын дуҫы Венерға, күсенеп киткән. Уларҙың ҡыҙҙарын да үҙе менән алған. Илдарға яҙыу яҙып ҡына ҡалдырған. Илдарҙың аяҡ аҫтында ер убылып киткәндәй булды, башынан төрлө уйҙар үтте. Нисә йыл буйы бергә түшәк бүлешкән ҡатыны уны ташлап киткән. Уның иң яҡын дуҫына. Ҡуйынында йылан аҫыранымы икән ни? Уның артында унан көлөп оҙаҡ йөрөнөләрме? Илдар шуны ла һиҙмәгән. “Алйот мин, алйот!” – тип уйланы ул. Берәйһенә һөйләһә эсе бушап, ҡайғыһы кәмеп ҡалыр ине лә бит. Нимә эшләргә? Кемгә барып ҡайғы уртаҡлашырға? Уның иң яҡын дуҫы ла юҡ хәҙер. Бөтөн серҙәрен бүлешкән дуҫы уның ҡан дошманына әйләнде. Нисек күтәрергә был хыянатты!? Ҡатыны юҡ хәҙер, дуҫы юҡ, ҡыҙы ҡатыны менән. Янында ҡыҙы булһа ла уға йыуанып торор ине. Ҡыҙын күп ваҡыт Илдарҙың әсәһе ҡарап үҫтерһә лә, закон ҡатындар яғында шул.
Уйҙарынан арына алмай, был хәлгә ышанаһы ла килмәй, шаҡ ҡатып байтаҡ ултырҙы Илдар. Төштөр был. Бына ҡатыны менән ҡыҙы ҡайтып керерҙәр, ҡыҙы йүгереп килеп уның муйыны аҫылыныр. Тик ысынбарлыҡ үҙенекен итте, ҡыҙы ла, ҡатыны ла ҡайтманы. Әсәһе генә улының ҡайғыһынан ун йылға ҡартайып китте. Был хәл уның өсөн дә бик ауыр, ә шулай ҙа улын күҙҙән ысҡындырмаҫҡа, уны был хәләтенән сығарырға, сабыр булырға тырышты. Улына ҡарап йөрәге янһа ла ныҡ булырға тырышты. Тик улы ғына һынмаһын, үҙе менән бер-бер хәл эшләп ҡуймаһын тип ҡайғырҙы.
...Кәкүкле сәғәт-сәғәт һайын ҡысҡыра, әйтерһең дә ғүмер һанай. Бына етене һананы. Ниңә ваҡыт шулай оҙаҡ үтә икән? Ваҡыт еткерә алмай йүгереп йөрөгән саҡтар иң бәхетле ваҡыт булған икән. Илдар тәҙрә янына килеп тышҡа ҡараны. Ҡояштың беренсе нурҙарын уның күҙҙәрен сағылдырҙы. Йонсоу йөҙөндә йыйырсыҡтар тәрәнәйеп киткән, күҙ төптәре күгәреп сыҡҡан, сәстәре саллана төшкән. Ун йылға ҡартайғандай тойҙо ул үҙен. Ә тышта тормош ҡайнай. Кешеләр эшкә ашыға, берәүҙәре туҡталышҡа йүгерһә, икенселәре ишек алдында торған машиналарына ултырып китә. Бына уның ҡыҙы йәшендәге ҡыҙ сумкаһын аҫып мәктәпкә ашыға. Уның ҡыҙы, Ритаһы ни эшләй икән? Атаһын уйлаймы, һағынамы? Әллә әсәһе янында булғас уны уйламаймы, ят кешегә “атай” тиерме? Ул ауыр уйҙарынан айырыла алмай өй эсенә күҙ ташланы. Өй эсе яҡты нур менән тулған. Илдарҙың күҙе иҙәндә аунап ятҡан айыу балаһына төштө. Ҡыҙының яратҡан уйынсығы. Йоҡларға ятҡанда ҡыҙы ҡосаҡлап йоҡлай, бәләкәйерәк сағында бергәләп иҙәндә аунай ине. Илдар айыуҙы ҡосағына алды. Айыу балаһы ла етемһерәп ҡалғандай моңайып уға ҡарай. Был уйынсыҡ уға шундай яҡын булып тойолдо, бына ҡыҙы йүгереп килеп сығыр ҙа, атаһының ҡосағына ташланыр кеүек.
Юҡ! Ҡыҙы ла ҡатыны ла юҡ! Ул ташландыҡ ир! Нисек күтәрергә бындай хурлыҡты? Ни эшләп уны ташлап киткән ҡатыны? Венерҙы унан артыҡ күргән. Әллә артыҡ йыуаш булдымы? Ҡатындарға ҡаты ҡуллы ирҙәр оҡшай тиҙәр. Ир булғас: һуғып йыҡһын – тартып торғоҙһон! - тигән һүҙ ҙә йөрөй, тик Илдар улай итә алмай шул. Нисек итеп яратҡан ҡатыныңа ҡул күтәрәһең инде. Сәбәп ниҙә? Әллә аҙғын булғанмы? Шуны ла һиҙмәгәнме? Ул һорауҙарына яуап таба алмай өҙгөләнде. Үҙ ғүмерендә күпме ауырлыҡтар күрҙе. Армияға киткәс Чечняға эләкте. Бер-нисә айҙан ҡыҙыу нөктәгә ташланылар. Алыштарҙың береһендә яраланып пленға эләкте. Эт күрмәгәнен күрҙе. Нисек кенә ауыр булһа ла йөрәге әлеге шикелле һыҙламай ине. Хәҙер уйларлыҡ та хәле ҡалманы. Йөрәге генә түгел, бөтә тәне, мусҡулдары һыҙлай.
Тәрән яра йөрәгемдә,
Мылтыҡһыҙ аттың.
Һине һөйгән йөрәгемде
Ситтәргә һаттың.

Йәнһеҙ кәүҙәләрем йөрөй
Эсе буш ҡалған.
Әрнеүенә түҙеп булмай,
Бар донъя ялған.

Йәнһеҙ ҡалған был кәүҙәмә
Кем һуң йән өрөр?
Һөйөүе менән йылытып
Янымда йөрөр?

Буш был кәүҙәм, ошо бушлыҡ
Упҡынға тарта...
- Юҡ! Башҡаса бер минут та йәшәй алмайым. Мин кемгә кәрәк? Кемгәлер ҡамасаулап ҡына йәшәйем ахыры, - тигән уйҙар бертуҡтауһыҙ ҡайнашты уның башында.
- Ташландыҡ ир һин хәҙер, ташландыҡ ир, - тип кемдер уның ҡолағына шыбырлағандай. Уның бер минут та йәшәйһе килмәй. Әсәһенә әйләнеп ҡараны, ул йоҡлай кеүек. Илдар шым ғына балкон ишеген асты ла, балконға сыҡты. Ипләп кенә тәҙрә ҡапҡасын асты. Шул ваҡыт әсәһенең киҫкен тауышын ишетеп, туҡтап ҡалды.
- Балам! Һинең менән берәй хәл булһа мин күтәрә алмам! – тине.
Әсәһенең киҫкен тауышы ҡапыл уның уйын юҡҡа сығарҙы.
- Нимә һөйләйһең әсәй! Ундай уй башыма ла килгәне юҡ, тине. Алдашты. Ысынлап та әсәһе уның уйҙарын белеп торҡандай, уның алдында оят булып китте.
- Ярай, балам! Иң ауыр төндө үткәрҙек. Иншалла! Ҡалғаны яйлап яйланыр! – тип, әсәһе аш бүлмәһенә йүнәлде.
- Әсәләр беҙгә йән бирә, башҡалар ашай, - тип уйланы Илдар. Әсә биргән ғүмерҙе өҙөргә ни хаҡым бар минең?
- Әсәй! Бары һин генә аңлайһыңдыр минең хәлемде! Иң яҡын кешеләремдән бары һин генә ҡалдың. Һин, бары һин бер ҡасан да улыңа хыянат итмәйәсәкһең, нисек булһам шулай яратасаҡһың. Ҡайғырма әсәй! Мин үҙемә ҡул һалмам! Үҙемә ҡул һалып һиңә ҡайғы килтермәм. Янымда һин бар. Мин һинең өсөн йәшәргә тейеш! Янымда һин булғанда был ауырлыҡты еңеп сығырмын! – тип уйланы, ауыр уйҙары кәмеп, еңеләйеп китте.
*****

Инде төш тә етеп килә. Әсәһе тағы аш бүлмәһенә инеп китте, хәҙер ашарға саҡыра башлаясаҡ. Тамағына бер тәғәм ризыҡ бармай. Улына ҡарап әсәһе өҙгәләнә.
Юҡ! Әсәйемде ҡайғыртмайым әле. Тик баш һау булһын! Иң мөһиме – һаулыҡ. Уның һүҙҙәренең дөрөҫлөгөн Илдар башы, тәне һыҙлай башлағас ҡына аңланы. Былай итеп үҙ-үҙеңде бөтөрөргә була. Һаулыҡ булһа ҡатыны ла табылыр, дуҫы ла. Тик ҡыҙын-йондоҙон һағыныр инде. Уны бигерәк ярата шул. Ҡыҙын күҙ алдына килтереп йылмайып ҡуйҙы.
Шул саҡ ишектә звонок шылтыраны. Илдар:
- Кем булыр икән? – тип һиҫкәнеп китте. Ишектән уның ҡыҙы күренде. Биттәре алһыуланған, арҡаһына мәктәп сумкаһын аҫҡан. Керҙе лә, элеккесә йүгереп килеп атаһының муйынына аҫылынманы, ишек төбөндә туҡтап ҡалды:
- Атай! Һин хәҙер мине яратмайһыңмы инде?
Уның һорауынан Илдар тетрәнеп китте.
- Әсәйем бында килеп йөрөмәҫкә ҡушты. Хәҙер улар һине яратмаҫ! – тип әйтте, тине ҡыҙы мөшкөл генә. Илдар сумкаһы-ние менән ҡыҙын күтәреп алды ла:
- Яратам, ҡыҙым, яратам! – тип уны күкрәгенә ҡыҫты. Уның йәшәүенең мәғәнәһе, балаһы бар. Уға ошо бәхет бик ҙур булып тойолдо.
- Рәхмәт инде, Хоҙайыма. Кисә үлһәм был бәхетте күрмәгән булыр инем! Мин ҡыҙым өсөн кәрәк, тип уйланы, уның йөрәгенә ялҡын, көс өҫтәлде, дәртләнеп китте.
Күп ваҡытта кеше балаһын күккә күтәрелергә лә, юҡҡа сығарырға ла күп кәрәкмәй. Илдарҙың да тормошона йәм өҫтәлеп ошо бәхеттән ҡанатланып китте, уның өсөн кисә булған ваҡиғалар кесерәйеп ҡалды.

...Көн артынан көн үтте. Был ваҡиға уның башынан сыҡмаһа ла, Илдар үҙенең бөгөнгө хәленә өйрәнә, ҡайғыһынан яйлап арына башланы. Ни хәл итәһең, яҙмыштыр инде тип, үҙенең яҙмышына күнеп йәшәй бирҙе. Ҡыҙы ла яҡындағы мәктәптә уҡығас, йыш ҡына кереп сығыр булды. Ә ҡатыны ҡайтманы. Илдар үҙенең яҙмышына күнеп йәшәй башлаған ине инде.
Бер көн шулай, эштәрен бөтөрөп туҡталышҡа килһә бер мөләйем ҡатын осраны. Илдар уны башта таныманы, һуңынан уның бергә уҡыған курсташы булып сыҡты. Улар осрашыуҙарына икеһе лә бик шат булдылар. Бер осрашҡас кафегә кереп һҡйләшеп ултырырға килештеләр. Ләйсән дә ошо ҡалала эшләп йөрөй икән. Тормош иптәше вафат булған, яңғыҙы бер ҡыҙ тәрбиәләй. Ауырлыҡтар артта ҡалды, тиһәң дә була, ҡыҙым уҡырға төштө, үҙаллы, күршеләрем дә яҡшы, - тине ул, мин юҡта күҙ-ҡолаҡ булып торалар. Тик яңғыҙлыҡ – яңғыҙлыҡ инде ул, бигерәк тә кистәрен эсте бошора,кеше парлы булырға тейештер, быны бер нимә лә алмаштыра алмай, хатта телевизор, компьютер ҙа. Күңелгә ятҡан кешене осратыуы ла ауыр, тине Ләйсән. Һин дә яңғыҙ йөрөмә. Теләһәң әхирәттәрем менән таныштырам.
- Миңә һинең әхирәттәрең кәрәкмәй! Миңә һин оҡшайһың! – тине
лә Илдар, ҡыҙарып китте. Бөтә ҡыйыулығын йыйып уның ҡулдарынан тотоп алды. Яңы ғына эскән шарап тәъҫир иттеме, әллә моңло көй тәъҫиренәнме, башҡа ваҡыт булһа ҡыйыулығы етмәҫ ине уның. Ире үлгәне бирле яңғыҙлыҡтың ауырлығын белгән Ләйсән ҡулын тартып алманы. Был егеттең күптән яҡшы яҡтан ғына белә ине ул. Уларҙың һөйләшер уртаҡ һүҙҙәре күп ине, шулай ҙа һүҙҙе ниҙән башларға белмәй ултырҙылар. Ваҡыт һуң булғанлыҡтан дуҫ булырға, осрашып торорға һүҙ ҡуйыштылар. Һуңынан Илдар Ләйсәндә өйөнә тиклем оҙатып ҡуйҙы.
Тап ошо кистән һуң Илдарҙың тормошонда тағы үҙгәрештәр башланды. Үҙгәрештәр уның күңел торошонда булды. Был хәлгә унан бигерәк әсәһе шатланды. Улының элеккесә шаярып-көлә башлауы, тормошҡа ҡабаттан ҡайтыуы уны ҡыуандырҙы. Бығаса өй эседәге мәйет сыҡҡан кеүек, һалҡын, ауыр атмосфера, байрам атмосфераһы менән алышынды. Илдарҙың кәйефе күтәрелде, шаярҙы, көлдө. Кистәрен ҡайҙалыр китеп юғала башланы.
Бер көндө ул ата-әсәһе менән таныштырырға Ләйсәнде алып ҡайтты. Ләйсәнде уның ата-әсәһе лә бик оҡшаны. Улар үҙҙәренең бергә ҡауышып йәшәргә теләүҙәре тураһында белдерҙеләр. Шулай итеп Илдар икенсегә өйләнеп матур итеп йәшәп киттеләр.
Ә Рәмзиә менән Венер татыу итеп йәшәй алманылар, Венер үҙенең йөрөмтәл холҡон ташламаны, Рәмзиәнең өҫтөнән йөрөнө. Рәмзиә кире ҡайтырға ла уйлап ҡараған ине, тик артҡа юл ябылған ине инде.

Гөлдәр Кәлимуллина
Урман ҡануны (хикәйә)

- Ибраһим ҡана арҡаңды ла ышҡыйым. Әйләнеп ят әле. Бына ҡалай матур булдың ҡырындырғас. Хәҙер ас күҙеңде, һабынын йыуҙым инде.

Асмай күҙен Ибраһим. Рәхәтлектән иҙерәй. Ҡатынының йомшаҡ тауышына иркәләнә, ҡул йылыһын тоя, бармаҡтарын сикәһенән йөрөтөүен һиҙеп мунса ләүкәһендә ята. Ҡатыны сабындырған, йыуындырған, артыҡ эҫе лә түгел. Мунсаға ингәнен иҫерек булғанлыҡтан хәтерләмәй ҙә, үҙенең бысраҡ кейемен сисендергән ҡатынының беләгенә һүгенеп тондорғанын күңеле менән белә. Тос йоҙроғо ҡатынының беләген күгәртеүен дә, уның күҙ йәштәре менән ҡулын ыуалап мунса стенаһына һөйәлеүен дә күрмәй ул. Башында бер уй ҙа юҡ, барыбер иртәнсәк йомшаҡ, йылы урынында уянасаҡ. Тик был юлы ҡатынының, сикәһен ауырттырып семтеп ебәреүен һиҙеп, ҡапыл күҙен асты. Беренсе уйы, ҡырындырғанда ҡырҡып ебәргәндер был мине, булды. Асыуынан, осора һуғайым тип, ҡулын күтәргәйне, ҡаты ауыртыныуҙан уянып китте.

Төш кенә булған икән, төш кенә. Ниңә ысын түгел! Йөрәкте һыҙлатып ниңә элеккене ҡабатлап күрергә?! Уянғас йәне әрнеүенә түҙә алмай, ҡырын әйләнде, илай алмай ине. Түштәре һыҙлап, эстән янған йөрәк ялҡынына, күкрәк ситлеге генә һелкенеп һулҡылдай. Башын борғолауынан ғына уға бик ҡыйын икәнлеген аңларға була. Шулай бер ни тиклем һыңҡылдап ятҡас, Ибраһим салҡанан әйләнеп ятты, ауыҙы тирәһенә йыйылған күгәүендәрҙе, себендәрҙе ҡыуырға маташты. Тик ҡулдары тәүге көндәрҙәге кеүек түгел, тыңламайҙар ине. Ҡатыны семтене тигән урын да ҙур ғына булып шешеп сыҡҡан. Ат күгәүене булғандыр, абайламай ҡалды. Туймағандыр ҡанын эсеп, хәҙер тағы урап килер. Бынау сыбар күлдәклеһе бигерәк ялһыҙ тынғы бирмәй, һелтәнеп ҡыуып та булмай хәҙер. Ошо себен-серәкәйҙәре булмаһа, әҙерәк тынысланып йоҡлаһа, тәненә хәл керер кеүек тә.
Бөгөн көн аяҙ, йылы булырҙай. Иртә аяҙыһа, кис аяҙымаҫ тип кенә тормаһа. Ҡояш йылыһында һыуланған кейемдәре кипһә әллә...

Ҡыбырларға ла ҡурҡып, күҙҙәрен күккә төбәне. Зәңгәр күктә аҡ болоттар ағылғанғамы, ҡуҙғалыуҙан башы әйләндеме, баш осондағы ҡайындар ҡулға-ҡул тотоношоп әйләнгәндәй. Ерҙән ятып ҡараһаң ниндәй бейек икән был ағастар. Йәм-йәшел япраҡтарын елберләтеп, бәлки үҙҙәренең көйҙәрен йырлап, әйләнәләр. Әллә үсекләйҙәрме Ибраһимды, барыбер беҙҙе ҡырып бөтөрә алманың, ана ятаһың беҙҙең аяҡ аҫтында тип. Әрнеүенә сыҙай алмай, Ибраһим ҡырын әйләнде. Уныһы арыу булды әле, ҡалаҡ һөйәгенән аҫтараҡ торған, бармаҡ башылай булып бүрткән талпан, әллә һытылды, әллә туйып төшмәксе булды, еңеллек һиҙелде. Күп улар тәнендә. Тәүҙәрәк сәс араһында ғына туғыҙҙы иҫәпләгәйне, хәҙер күпмелер. Һыйпап ҡарарға ҡулдары күтәрелмәй башланы. Тәненән ҡулы еткән тәңгәлдән йолҡоп ала ине, бармаҡтары ҡата башлағас һытырға ғына тырышып ҡараны. Улар тешләгән урындар шешеп, эренләй башланы инде. Яраға себен-серәкәй эйәләй.

Их, төшөндәге мунса булһа... Бына ҡайтып етһә сабыныр инде, тәндәренең ҡысыуын ҡандырғансы. Ҡатыны сабындырмаҫ инде хәҙер, күптән мәрхүмә инде. Күкрәк эсендә тағы һыңҡылдау башланды. Йә, ошоғаса кеше күҙенән илай тип йәшәлгән. Йөрәк илай икән, йөрәк! Күҙең шәмәреп илап, күҙеңдең һурпаһы ҡойолоп. Юҡ, халыҡ әйтеме лә буш була икән. Бына күпме ваҡыт, күҙҙән бер бөртөк йәш сыҡмай.
Былай булмай... Үҙеңде йәлләп ятыуҙан фәтеүә сыҡмаҫ. Тороп ашарға яраҡлы үлән ҡараштырыр кәрәк. Бәлки, еләк тәме ауыҙының көл тәмен баҫыр. Тәүге көндәрҙәге кеүек асыҡмай ҙа хәҙер, тик бына сарсауға түҙеп булмай.

Ә түҙмәйем тип ҡайҙа бараһың? Килеп алғансы ятаһың инде көтөп. Улына аңғартты бит. Хәҙер элекке заман түгел. Бәлки ана, йыһандан да ҡарап, күреп тораларҙыр әле. Ибраһим өҫ-башын һыпырғылап, үҙенсә үлән сүптәрен ҡаҡҡылаштырған булды. Унан өҫтән ҡараһалар күрмәй ҡуйырҙар тип, тороп йөрөштөрөргә булды. Тубыҡланып торорға маташҡайны ла, башы менән һөрсөгөп кире ҡоланы. Шулай ҙа ятһа тора алмаҫын белеп, янындағы ҡайынға тотоноп, көскә аяғына баҫты. Тубыҡтары ҡалтырап, тәнендәге бөтә мускулдарын, быуындарын ҡаты ауыртыу алды, хатта күҙҙәрендә осҡондар бейеште. Ҡоламаҫҡа тырышып, ҡайынды ҡосаҡлап, оҙаҡ ҡына хәл алды. Оҙаҡ тип, ваҡыт иҫәбен юғалтты инде. Шуныһын ғына иҫләй, июнь аҙағылыр, йәки июль башылыр. Ҡайын еләге бешкән ваҡыт ине өйҙән сыҡҡанда. Хәҙер инде ер еләге беште. Өйҙән ҡайын еләге йыйырға тип кенә сыҡҡайны бит. Унан алда ике-өс көн сығып, йыйып алып ҡайтҡайны ҡатыны бер тапҡыр ҡайнатма ҡайнатты, ҡалғанын туңдырғысына һалды, шикелле.
Бер бөртөк еләкһеҙ ҡайтып инһә, эй һөйләнер инде. Ярай, хәҙер ер еләге беште, уныһы тиҙ йыйыла ул, шуны йыйып апҡайтыр. Ҡайын еләге файҙалыраҡ тей ҙә ҡала бит. Үҙе бүтән ашай алмаҫ инде, шул тиклем бүкте еләктәрҙән, ҡарағыһы ла килмәй. Тик үлгеһе килмәгәнлектән генә ашай, ҡалайтһын.ҡаҡы, ҡымыҙлыҡтарҙы тәмен һурып ҡына кире төкөрә башланы. Ҡатҡан үлән ашҡаҙанын ауырттырҙы. Тәүге көндәре аслыҡҡа сыҙамай күпләп балдырғанды ашағайны, ирене осондо. Осоноу ғынамы, шешеп бөтөнләй ауыҙы ябылды. Йыйған еләктәрен берәмләп ауыҙына тығып ҡына ултырҙы. Ҡыҙыл үңәс буйы ла шешкәндер, әсетеп төшөп китеүенә ҡарағанда. Хәҙер ашарға түгел, тейергә лә ҡурҡа балдырғанға. Юл япрағын сәйнәй торғас, ауыҙ -тирәһенең шешеүе ҡайта башланы, ҡутырлай, тик бына ләпәкәйҙәр йүнәлергә бирмәй.

Өйөнә ҡайтһа ҡатыны ерәнеп таҫтамалға һөртөндөрмәй, алама сепрәк бирер инде. Тәүге көндәре йыш йыуына ине. Урманда үҙәк һайын шишмә. Хәҙер оҙон үлән араһынан йылғаға төшөргә кәре китте. Осонған ауыҙына, күгәүен, талпан тешләгән яралары аҙып, ләпәкәй һырып ыҙалата. Юҡ, халыҡ белеп ҡушмаған исемде. Наҙлап ләпәкәй, серәкәй тигән. Иң яуыздары улар урманда. Икенсе исем менән атар кәрәк ул ҡанһурғыстарҙы. Килешеп ҡуйғандарҙыр улары ла: иртәнсәк тәүҙә ләпәкәй, серәкәй армияһы ябырыла, унан себен, һуҡыр күгәүендәр һөжүм башлай. Ә ат күгәүене менән сыбар күлдәклеләре дошман авиацияһы кеүек, ҡайҙа ҡасырға урын табып та булмай.

Ә төн һалҡын, урман еүеш. Өшөтә, ныҡ өшөтә. Сыҡҡан көнө аяҙ, ямғырһыҙ булды ла, унан яуын башланды. Әле бөгөн саҡ аяҙытып тора. Урманға әҙерлекһеҙ сыҡманы ул. Тик шырпыһы ике көнгә лә етмәне. Бәшмәк тапһа ла өтөп ашаған булды. Ут тоҡандырырға ла муллап тотондо. Улары ла элекке кеүек эсендә етмеш ике бөртөк түгел икән, иллегә лә тулмағандыр. Башланған шырпы ине тағы. Ҡабығы һыҙырылып сыйырға эшкинмәгәс, күп шырпыһы әрәм булды.
Ғүмер буйы урманда йәшәп, биш бармағы кеүек белгән урманда аҙашырмын тип кем уйлаған. Урмандан ҡайтмайһың, урман ҡыҙырырға яратаһыңдыр тинеләр, яратмай ҡайҙа бараһың бүтән барыр ерең булмағас. Бисәһенән йәне биҙерәп бөттө, тауышы мейене игәй генә. Күңеленә тынғы табырға тырышып урманды үҙ итте. Элегерәк эсеп алһа еңелерәк була ине, бисәһенең сарылдап әрләүенән үсе ҡанып ҡала ине. Өйөнә ҡайтмай, ҡасып сығып китеп, теләһә кемдә йоҡлап йөрөй ала ине. Аҙаҡ һаулығы бөттө. Бынауы шәкәр ауырыуы тигән нәмәһе йәбеште. Әҙәм белмәҫлек сир икән уныһы. Дарыуыңды ваҡытында эсмәһәң, әлдән-әле тамағыңа ҡапҡылап тормаһаң, ҡалтырата, эстән борғолай башлай. Ярай әле уколға ҡалған көнө юҡ. Хәҙер ҡайтҡансы түҙергә тырышыр инде. Элек кешегә утын-бесән ташып, ғүмер буйы урманда тракторист булып эшләгәс, тирә -яҡты һәйбәт белә ул. Йәштәр килеп диләнкәләргә нисек үтергә, ағасты нисек сығарырға кәңәш һорайҙар. Техникалары боҙолһа ла өйрәтеп китеүен үтенәләр. Әле ошолай ҡайынға йәбешеп торһа ла, төшөп ҡалғандарҙан түгел дәдәң. Берәүҙән бер хаҡ һораманы. Шул бер яртыны ултырып кәгәһең дә, вәссәләм.

Һигеҙ йыл ауыҙына ла алмай хәҙер. Тартыуын да ташланы. Тик бына шәкәр диабеты ғына ҡарыуҙы ала. Урманға сыҡһа ла әҙерлекһеҙ йөрөмәне. Шырпыһын, дарыуҙарын һалып алды. Кеҫәһенә, уртаһына май яғып, ике телем икмәк тыҡты. Урманда үҙәк һайын йылға, эскеһе килһә һыу табырға була. Тик ниңә былай булды әле. Көн эҫе ине, томорҡо булды көнө буйы. Ҡайын еләгенә әүрәп төпкәрәк киткән. Башы ныҡ шаулағас, дарыуҙарын эсеп ятып торҙо. Унан бер телем икмәккә еләк ҡушып, шишмә янында ашап, хәл алды. Таныш урын ине, өйөнә ыңғайланы.

Юҡ, ыстырам, аҙашҡан. Өйҙәгеләргә өндәшмәҫкә булды тәүҙә. Янында телефоны бар, улы шылтыратты. Белдермәне аҙашҡанын, юлды табырына ышанды, алыҫ китмәне бит. Көн кисләүгә хәле бөткәс, көсөн һаҡлап төндө урманда үткәрҙе. Яҡтырғас тағы атланы. Электр бағаналары теҙелеп үткән урынға килеп сыҡты. Ауылға юлды тоҫмаллап, сымдар буйлап атланы. Аҙашҡанлығын белгәс, бағаналарҙы осратҡас, дуҫын күргәндәй ҡыуанды. Ҡасан да булһа берәй ауылға илтәсәген белеп, сым буйлап атланы. Еңел түгел ине атлауы. Элек ҡырҡылған булһа ла, хәҙер ҡуйы сәүеллек баҫҡан, быйыл ямғыр күп яуғанлыҡтан, үлән шәп, бейек үҫкән, йырып атлауы хәлде алды. Етмәһә улы менән һөйләшкәс телефонын һүндерергә онотҡан, зарядкаһы бөткән. Һүндерһәң әҙерәк көсө йыйыла торған тип, бөтөнләй һүндереп торҙо.

Кеҫәһендәге дарыуы ла, икмәге лә бөткәс хәле бөтөнләй мөшкөлләнде. Күҙ алдары ҡараңғыланып, ҡалтырана башланы. Өмөт менән телефонын тоҡандырып, улына хәлен аңғартты. Электр бағанаһы төбөндә ултырыуын, ҡайтырға хәле етмәйәсәген, дарыу алып килеүҙәрен үтенде. Улы асырғанып, бағананың һанын һораны,бағана төбөнән китмәҫкә әйтеп тә өлгөрҙө, телефоны бөтөнләй үлде. Әйтеүе анһат, бында бәйләнеш тау ашында ғына тота, үҙәктә тотмай. Йыйған еләген ашап бөтөп бара, һыуһыҙ түҙә алмай. Йылға буйындараҡ булырға кәрәк. Ауырыу хәлен һау белмәҫ, йәштәр аңлаймы шуны. Оҙон үлән араһында еләк юҡ. Ауыҙы күберсегәнлектән үлән менән туҡлана алмай. Йылғалы, еләкле урынды эҙләп оҙаҡ ҡына атланы әле, бәлки үҙем юлға килеп сығырмын тигән өмөт менән. Тик бына ҡул бармаҡтары ҡорошоп, аяҡтары атламаҫ булды ла ҡуйҙы. Улай булыр тип башына ла килмәне бит. Тор бына хәҙер дигәнәләй кәүҙәң менән ҡайынды ҡосаҡлап, себен-серәкәй менән һуғышып.

Булды Ибраһимдың, типһә түңгәкте туңҡайтырҙай сағы. Тракторҙа эшләгәс аҡсаһын да көрәп алды. Ауылдаштары ла йомошо төшөрҙәй булғас, күҙенә генә ҡарап торҙо. Ҡатынын яратып өйләнһә лә, артыҡ һанлап барманы. Ир шулай булырға тейеш тип, үҙе тураһында юғары фекер йөрөттө, ҡылған ҡылыҡтарын аҡлап. Иртән торһа ашарға бешкән, сумка йыйылған. Эре баҫып эшкә сығып китер ине. Эштән һуң кемгә бесән, кемгә бағаналыҡ алып килһәң дә, өҫтәлгә ярты ҡуйыла. Хәбәргә тейешеп, оҙаҡ ҡына ултырғас, тәнтерәкләп ҡайтып йығыла. Шунда уҡ арыуҙан йоҡлап китһә, өйҙәгеләргә байрам әле. Юғиһә көн дә тауыш сығарып, әйбер-ҡаралтыларҙы елгәрә башлай. Ҡатыны өндәшмәһә, ниңә минең менән һөйләшкең дә килмәйме, һүҙ ҡушһа, өйрәтмә миңә, телеңде тый, тип екерә. Эргәһенә килмәһә, кем менән булдың, туйып ҡайттыңмы уйнаштан, яҡын килһә һуғып ебәрергә лә һорап торманы. Ике малайы, шым ғына боҫоп, ситтән ҡарап торор ине. Түҙҙе ҡатыны, сыҙаны. Сабырлыҡ менән ирен тәрбиәләп кенә торҙо. Өйҙәге эш тулыһынса уның иңендә ине. Малайҙары ҡул ялғап ярҙамлаша башлағайны ғына, ауырыу аяҡтан йыҡты. Өндәшмәгәндер, юғиһә тиҙ генә китеп бармаҫ ине. Эсендә бөтөргәндер барыһын да. Электән йөрәге ауыртып йөрөгән тинеләр. Үҙе әйтмәгәс ней. Аҡса табыр ине әле Ибраһим. Бәлки Өфөгә алып барһа йүнәлеп тә китер ине, әҙ кеше ауырыймы. Балаларҙы йәтим итте шулай ҡатыны.
Улары бирешмәне. Өфөлә йәшәгән, ҡатынының апаһы, шундағы интернат-гимназияға урынлаштырҙы. Уҡыу бушлай, йәшәү бушлай, улар өсөн ҡайғырманы. Ҡыйын булһа ҡайтырҙар ине. Йәйге каникулда бесән, утын әҙерләшергә генә ҡайтып йөрөнөләр. Юғары уҡыуға индек тинеләр. Хәҙер олоһо ике балалы ҡатынға инеп йәшәй шикелле. Бәләкәйен ташламаҫ моғайын. Уныһы йөрөй һаман өйләнмәй, ҡалала ҡыҙҙар бөткәндер. Бер нисә йыл ҡайтып күренгәндәре юҡ. Хәҙерге ҡатыны менән борсаҡтары бешмәйҙер, электән үҙһенмәне.

Был ҡатынын иҫкә төшөргәс, тәнен тағы ҡорошҡаҡ тотҡандай булды. Ҡатыны тере саҡта уҡ осраштырғылайҙар ине, күңел өсөн генә инде. Бер улы менән яңғыҙ йәшәгән, йылҡылдап торған бейәләй ҡатынды кем яратмаһын. Матур кейенеп, биҙәнеп-төҙәнгән ҡатынды кемдәр генә яратманы икән, ҡыҙығыусылар күп ине. Магазинда һатыусы булып эшләне заманында. Ибраһим да үткән-һүткәндә, тәмәке йә шырпы һылтауы менән йышланы. Ҡатыны үлеп, ҡырҡын уҡытҡас та бергә йәшәй башланылар. Элеккеләй бөтә хужалыҡты уға тапшырып, ғүмер итмәксе булғайны ла, килеп сыҡманы. Ней аралалыр леспромхоз өйө уның исеменә күсерелгән ине. Үҙенекен һатып та ебәрҙе. Элекке мал-тыуарына ла хужалығы юҡлығын аңғарттылар. Уныһына артыҡ иҫе китмәне, элек һарай яғына инеп тә ҡарамаған кеше, ҡул һелтәне. Тик май-ҡаймаҡ алып ҡапҡан һайын, һурпа һемергән һайын төрттөрөүенән, ашағаны таш булып төшә ине. Элеккеләй эсеп ҡайтһа ла шым ғына барып ята. Ҡалайтһын, ҡатынына ырғып ҡарағайны ла, малайы әсәһен яҡлап беләгенә үтәләй отвертка менән сәнскәс, бүтән ҡул күтәрмәне. Ғәрлегенән фельдшерға ла барманы, шул көйө йүнәлде. Урманға сығып емеш-еләк йыйып күңелен баҫты. Һиллектә ултырып йәненә ял алды, үткәндәрҙе һағынды. Үҙ өйөндә тыңғылыҡ тапманы йәненә, ҡышҡылығы тағы ауырыраҡ.

Ҡояш йылыһы тәнен йылытһа ла, эске ҡалтырауы үтмәне. Еүеш кейемдәре кипте лә, тик ҡуҙғалып ҡына булмай, быуындары тотмай. Йылғаға күп ҡалманы инде, тағы бер ынтылһа етә. Һыуһынын ҡандырһа, тәне еңеләйер ине. Юғиһә ҡороған телен ҡуҙғатыуы ла ауыр. Биш литрлыҡ пластмасс күнәгенең төбөндә ҡалған еләк өҫтөнә тултырып һыу алғайны ла, атлағанда сайпылып түгелеп бөттө. Һуңғы йотомдарын эсеп бөтөрөүгә лә күп ваҡыт уҙғандыр инде. Беләгенә элеп булһа ла күнәген юғалтмаҫҡа тырышты. Һыу тултырһа ла күтәрә алмаҫы билгеле, исмаһам, йылғаға етһә һыуһынын ҡандырыр, эргәһенә һыуын ултыртһа тамағын сылатып торор ине. Күнәкһеҙ ҡайтһа теге бисә енләнер тағы. Эй ҡурҡмай ул унан, тик әрләшеүенән генә биҙерәп бөткән. Юҡ, нимә булды һуң? Аяҡтары йөрөмәй башлағас, таяҡҡа таянып атлап килде. Хәҙер ҡулы ла йөрөмәй. Төндә ятып ял итһәм, үтер тине, тағы нығыраҡ ҡатҡандар. Әле ҡояшта ҡыҙынһам йомошар тип өмөтләнгәйне лә, булманы.

Тәүге ҡатыны төшөнә инеп йөрәген һыҙлатты. Ваҡытында бәхетле йәшәгән икән уның менән, ҡәҙерен генә белмәгән. Тәүгеһе дин өсөн, икенсеһе көн өсөн тигәндәре ошолор. Ә күршеһе уның ҡатынына ҡыҙыға, вәт донъя! Күрмәгәндең күргеһе килә, күргәндең ҡоҫҡоһо килә тигәндәре ошо инде. Үткәнендә урам яҡтағы ултырғыста ултырғанда, ярты тотоп эргәһенә күршеһе килде. Белә бит эсмәгәнен, ҡыҫтай. Бығаса фанфурик, одеколон имеп кенә йөрөгән кешенең, башланмаған ярты тотоп килеүе, аптыратырлыҡ ине.

“Ҡайҙан?”- тигәнгә “Өйөмдө арендаға бирҙем”.-тине. “Һуң бисәң ризамы?” “Ҡыуанып риза. Кисен ағасҡа килеүселәр менән бергәләп эскәйнек. Әле ул улар менән өйҙә, мин сыҙамай сығып киттем, бер ярты бирҙеләр былай. Их, ағай белмәйһең бит минең хәлемде, аңламайһың һин. Еңгәй эсмәгәс өйөңдә тәртип. Улай ҡатын эләкһә, мин дә эсмәй йәшәр инем. Бәхетле һин...”

Ә һин аңлайһыңмы минең күңелемдәген? Кеше үҙен-үҙе аңламаған саҡта. Өйҙә тәртип булыу менәнме, йәнеңдә тәртип булмағас. Ғүмер-ғүмергә сарсап йәшәгәс. Һыуға түгел. Ә нимәгә? Мөхәббәткә тип әйтергә теле әйләнмәй. Йән тыныслығына тип әйтер инең, бөткән ауылда һиңә кем ҡамасаулай. Арҡаңды йылытырға бисәң эргәңә ятмаһа, ана мейес бар. Кәрең киткәс шуға ла йыуанаһың. Тик сәғәт һайын һинең булдыҡһыҙлығыңды әйтеп тороуы менән баҫа, башыңды күтәрергә ирек бирмәй. Бер бөгөлгәс турайыуы ауыр. Шуны ишетмәҫкә лә урманды үҙ итте. Биш бармағы кеүек белгән урманда аҙаш әле, бала-саға шикелле. Эҙләп сыҡҡандарҙыр, көтөп ятмайҙарҙыр. Өфөләге улы белде бит. Электр бағаналары буйлап вертолет менән дә эҙләрҙәр әле. Ана, бер йылы лесхоз директорының улы юғалғас, Өфө һынлы ерҙән вертолет саҡырттырып эҙләнеләр, икенсе көнөнә үк. Ә ул дуҫының гаражында беләгенә укол ҡаҙап ятҡан. Ә күпме кеше сығып урманда эҙләне.

Ибраһимдың юғалғанына ла байтаҡ ваҡыт бит инде. Башы ауыртып, ҡолағы зыңламаһа, иҫәпләп сығарыр ине лә. Аҙаҡ иҫәпләр. Йылғаға етеп һыуһынын ҡандырһа хәл инер. Унан тағы бағаналар буйлап атлар ҙа атлар. Ҡулын ҡайындан ысҡындырып бер аҙым яһамаҡсы булғайны ла, гөрҫ итеп тағы ҡоланы. Бөтөнләй аяҡтан яҙған түгелме? Арығандан тиһә лә түгелдер, бөтөнләй тыңламай аяҡтары. Сыҡҡан көндөң иртәгәһенә үк яуындар башланды шул. Һыу кейемдә төндә йоҡлағанда һыуыҡ алдырҙымы. Хөрт былай булғас, хөрт. Күҙҙәре йомолоп, башы сатнауына ҡарағанда температураһы күтәрелгәндер. Йылға буйына етһә иван сәйе үләнен сәйнәп ҡарар ине әллә. Был тирәлә күренмәй, эҙләп йөрөргә хәл самалы. Бағаналарҙы ташлап ҡайҙа бараһың. Улдары өсәү уның, өсәү, бәләлә яңғыҙ ҡалдырмаҫтар. Береһе үгәй булһа ла, уның өсөн Ибраһим бер нәмәһен дә йәлләмәне. Беларус тракторлы ла, машиналы ла булды. Әле ҡалала йәшәрлек, өйлөк мая туплайҙар. Утыҙға етһә лә өйләнмәй бит, һуғыңҡырарға ярата. Ул эсһә, йоҡо бүлмәһендәге иҫке телевизорын ҡарап, сығышмай Ибраһим. Әйтһәң һин яман, әйтмәһәң тағы...

Хәмит Әбүбәкеров
Кредитҡа-мөхәббәт

Бына Батырхан үҙенең биләмәһе-ҙур баҙар буйлап әкрен генә атлап килә. Бөтә нәмә үҙ урынында, баҙарсылар ашағып әйберҙәрен әҙерләй, һәр береһе табыш алырға тырыша. Йылмайышып сәләмләйҙәр, ҡул биреп күрешәләр.Көн дә үтә һатыу рәттәре буйлап, шунһыҙ булмай, тәртип кәрәк бар ерҙә, тәртип.Ҡәнәғәт Батырхан, ныҡ тота баҙарҙы, уны Хан тип кенә йөрөтәләр, абруйы ҙур.
Шулай көндәрҙең береһендә уның эш бүлмәһенә ипле ишек шаҡып һылыу ҡатын килеп инде. Креслоһында ҡайҡая биреп ултырған Батырхан, уны күргәс, ҡалҡына биреп тертләп китте. Тертләрлек тә ине шул, бындай матур ҡатынды ғүмерендә тәү тапҡыр күрә тиһәң дә хата булмаҫ. Үҙенең һөйгәне лә ҡалаҡҡа һалып йотороҡ та ул, ләкин был нисектер икенсе төрлөрәк, ымһындырып тора.
- Әйе, тыңлайым һеҙҙе,әйҙә ултырығыҙ- тип ҡаушауын белдермәҫкә тырышһа ла, үҙен был ханым алдында йәш егет кеүек хис итте. Тыйнаҡ ҡына килеп өҫтәл эргәһенә ултырғас, был яҡтарға яңы килеүен, баҙарҙа эш башларға теләүен белдерҙе ханым. Ныҡ булырға тырышты, бында урын һорап көнөнә ҡырҡ кеше килә, бөтәһен дә ҡабул итә башлаһаң, тәртип булмаясаҡ, тип уйланы ул эстән генә. Әммә булдыра алманы, иретте уның туң йөрәген был һылыу, нисек икәнен үҙе лә аңламаны.
Башланып китте уҡыуҙар тигән кеүек, шул көндән, юҡ шул минуттан башланды. Дөрөҫөрәк итеп әйткәндә, башкөллө ғашиҡ булды Хан шәрек һылыуы Әсмирәгә. Нимәһе менән әсир иткәндер, әммә ул үҙен тыйып тоторлоҡ хәлдә түгел ине. шул тиклем ҙур баҙарҙы тотҡан Батырхан уның алдында йыуаш малайҙай ебене лә төштө. Бар йомошон үтәргә әҙер, күктән йондоҙ һораһа, һис шикһеҙ, менер, әмәлен табыр ине. Ғорурлыҡ тойғоһо ла кисерҙе Батырханбындай сибәрҙең үҙенеке булыуынан. Хатта егерме биш йыл бергә торған ҡатынын айырып , уның менән йәшәп китеү хаҡында ла уйҙар сыуалды башында, ҡаршы ла килмәгән кеүек Әсмирәһе. Бәхетле минутттар, бергә үткәргән көндәр бер-бер артлы оса торҙо. Баҙарҙағы иң үтемле урын, әлбиттә, Әсмирәнеке ине, сауҙаһы шуға бик уңышлы барҙы.
Бер көн иртүк, ҡобараһы осҡан һөйгәне килеп инде. Батырхандың йөрәге өҙөлөп төшкәндәй булды.
- Ни булды? -тиеп һикереп торҙоул урынынан. Күҙ йәшәтәрен сығарып уның түшенә башын һалып үкһерҙә тотондо Әсмирә. Бер тынала бик яҡын туғанының ҡаты ауырып китеүе, дауаланыуға күп кенә аҡса кәрәклеге тураһында теҙеп һалды шәрек һылыуы. "Әлбиттә, әлбиттә бирәсәкмен аҡсаны, күпме кәрәк-шунсаны, һинең өсөн йәнем дә йәл тъгел, -" тип теҙҙе албырғап ҡалған баҙар хужаһы.
-Ни саҡлы сумма кәрәк?
- Биш йөҙ мең- тине, тине һулҡылдап, һылыу ҡатын.
- Булыр!- тине ышаныслы итеп Хан.
тик уның ҡул аҡсаһы юҡ шул, барыһы ла әйләнештә йөрөй, тауарға һалынған. Ҡурҡыныс түгел, банкир дуҫтары бар, һә тигәнсе кредит бирерҙәр тип уйланы эстән Батырхан. Ул һараз иткәнсе булды ла. Кискә уның ҡулында биш йөҙ мең түгел, бер миллион ине.
Аҡсаны ҡулына алғас, Әсмирәнең ҡайғылы йөҙө асылып киткәндәй булды, Батырхан да енелерәк һулап ҡуйҙы.
- Бер айҙан килермен, барыһын да ҡайтарырмын, - тине тамам тынысланған ҡатын.
Иртән самолетҡа оҙатып, ултыртып ебәргәс, Батырхандың күңелендә икеле-микеле уйҙар хасил булды. Булмаҫ, алдамаҫ, насар кеше түгел, бер-береһенә ысынлап ғашиҡтар бит, китаптағыса... Ундай уйҙарҙы ситкә ҡыуып, елле машинаһаның газына баҫты.
Бер түгел, алты ай үтеп китте, әммә Әсмирәнән бер хәбәр ҙә килмәне. Шәрек һөйөүенән башын юғалтҡан Батырхан төпһөҙ кәмәгә ултырыуын аңлағайны.
Башҡа бер ҡасан да иҫһеҙ ғашиҡ булмаҫҡа үҙ-үҙенә һүҙ биреп, шул тиклем отолоуына йәне көйөп, сираттағы кредитын түләргә банкка табан атлауы әле.
Ә был ваҡытты Әсмирә бер ҙур ҡаланың, ҙур баҙар хужаһының ишеген ипле генә шаҡый ине.

Елена Процевска.
(Гөлфия Гаян тәрҗемәсе.)
ТЕЛЕФОННЫҢ ҺӘР ШАЛТЫРАВЫ АНЫҢ ӨЧЕН ЙӨРӘК ӨЯНӘГЕНӘ ТИҢ.

Телефонның һәр шалтыравы аның өчен йөрәк өянәгенә тиң. Ирина Михайловна бүген дә, телефоны шалтырауга дертләп китте.
Анда тимердәй салкын ирләр тавышы ишетелде:
-Моргка килегез... тану өчен.
Такси... Пычырак кафеллы стеналар... Өстәл...
Өстәл янында полиция киемендә ике кеше каршы алды аны. Ишек белән шул өстәлгә кадәрле араны үткәнче,Иринаның тын алышы гына түгел, йөрәге дә туктады кебек . "Аллакаем,берүк ул булмасын! Ул булмасын... Ул?...Түгел, түгел, ул түгел! Ходайга шөкер, ул түгел!"
Бу ел эчендә елар өчен күз яше дә калмады инде бугай.Йөрәк буласы урында бушлык хасил булган кебек.
Унсигез яшьлек, җиләк кебек матур ,бердәнбер кызы югалды Иринаның. Бер ел элек, Туган көненә бүләккә дип Төркиягә юллама сатып алган иде ул аңа. Эх, белгән булса икән... белгән булса.
Бер атнадан кайтасы бала кайтмады. Шул китүеннән суга төшкән сыман юк булды да куйды. Инде менә бер ел,көн дә көтә ул аны, көн дә көтә!
Калмады полиция, калмады посольство... Аптырагач ун ел элек аерылышкан,ерак көнчыгышта икенче гаиләсе белән яшәгән иренә хәбәр итте. Аның белән дә төрле инстанция юлларын таптадылар. Аннан билет алып икәү Төркиягә очтылар. Анда да берни ачыклый алмадылар. "Бар туристлар да бергәләп аэропортка озатылды" дип җавап бирделәр кунакханәдә. Берничә көн , кызның фотосын тотып пляжларда, урамнарда кешеләргә күрсәтеп, сорашып йөределәр.
Рәсәйгә кайткач та эзләүләр туктамады. Калмады экстрасенсы, күрәзәчесе. Аларның да төрлесе төрлечә күрде; кайсы исән кайтыр, кайсы коллыкта диде, кайсы тереләр арасында юк дип хатынның соңгы өметен өзде.

"Башыңа бәлә килсә, малыңа талау килә" диләр. Иринаның туганнары башта ярдәм иткәләсә дә, тора-бара бурычка чумды.

Нидер эшләргә кирәк. Шулай итеп ул үз эшеннән соң, йортыннан ерак түгел урынлашкан онкодиспансерга, идән юучы булып та урнашты.

Авыр иде монда эшләве. Кичкә хәлсезләнеп кайтып егыла иде. Тик аңа шул кирәк. Хәлдән таеп егылу кирәк. Бары тик уйланырга вакыт булмасын. Бары тик өйдә ялгызы калмасын...Дәваханәдә төрлесен күрде. Терелергә өметләнеп кайтып китүчеләрне дә, күзләрендә өмет сүнгәннәре дә күп иде монда.
Бер көнне, гадәтенчә палаталар юып йөрегәндә бер буш палатага килеп керде. Бары тәрәз янындагы бер карауатта гына кеше ятканы күренде.10-12 яшьләрдәге чамасы малай иде ул. Күзләре йомык-йоклый иде кебек. Хатын шыпырт кына идән юарга кереште.
Шул чак малай кинәт:
-Сезнең исемегез ничек?-дип куйды.
-Ой... куркыттың кинәт,-диде хатын,-Башта исәнләшү кирәк.
-Гафу итегез... исәнмесез!-диде малай. Минем исемем Саша, ә сезнең?!
-Ирина Михайловна.
-Ира апа дисәм буламы?
Ирина әллә нишләп китте. Малайның матур итеп, ягымлы итеп сөйләшүе, кайгы, сагыш белән уралып, каты кабырчыкка бикләнгән җанын тибрәтеп куйды. Сызланулары аша:
-Ярый, Ира апа дисәң дә ярый,-диде ул малайга ягымлы караш ташлап.
-Ә мин озакламый үләм,-диде малай кинәт,хатынны тетрәндереп. Ничек уйлыйсыз, мин оҗмахка эләгермен микән, әллә тәмугкамы?!
-Нинди үлү ди әле синең яшьтә, әле сиңа яшисе дә яшисе. Хазер яман чирне дә яхшы дәвалыйлар...
-Минем акчам юк шул дәваланырга. Менә детдомда да салкын тигән дип горчичник кына куйдылар, үлә башлагач кына монда китерделәр.
Ирина югычын куеп малай янына утырды. Иңнәреннән кочып,чәчсез башыннан сыйпады.-Бар да яхшы булыр, Саша, бар да яхшы булыр, борчылма яме.Шулчак малай, кан тамырлары үтәдән-үтә күренеп торган ябык куллары белән, хатынның кулын алды да иреннәренә тидерде.
Хатынның күзеннән яшьләре бәреп чыкты. Эше беткәнче күзеннән яше агудан туктамады аның . "Бәхетсез ятим бала,Аллакаем нәрсә өчен?! Ни өчен?!!Ник соң бу дөнья шул кадәр усал?!"
Икенче көнне эшкә килешли кибеткә кереп Сашкага, шоколад, җимешләр, сок алды. Малай сөенеченнән хәлсез кулларын чәбәкләп куйды.
-Рәхмәт Ира апа. Ә сез миңа дәфтәр белән ручка да алып килмәссез микән!?
-Алып килермен...тик нигә сиңа ?
-Ә минем хат язасым килә.
-Кемгә?
-Анысы сер... мин үлгәч, тумбочкамнан алып укырсың.
-Я әле, син андый сүз сөйләп торма, ышанырга кирәк, бар да яхшы була дип уйлау кирәк.
Сашка юк дигәнне аңлатып башын чайкап куйды.
-Ира апа, ә син ник гел дә күңелсез йөрисең? Берәр нәрсә булдымы?
-Ира малай янына утырып елый-елый бердәнбер кызы югалуын сөйләде...
-Табылыр ул, елама,-диде малай,-Үзең бит ышанырга кирәк дисең.
Малайга утырып тору авыр иде, ул әкрен генә мендәренә ауды.

Ирина Михайловна постта утыручы шәфкәт туташыннан Саша турында сорашырга булды.
Тегесе исә башын гына чайкады:
-Булырлык түгел... үпкәсе беткән... Авыр сызлануларын гына басабыз... торса берәр ай торыр ... Әти -әнисе кешелектән чыккан эчкечеләр. Үзе бик якты күңелле бала да соң...

Ике атна чамасы вакыт узды. Ирина малайның соңгы көннәрен ничек тә бизәргә тырышып төсле каләмнәр, дәфтәр кебек әйберләр алып килеп күңелен күрде, тәм-томын, җиләк җимешен алып килергә тырышты . Ешь кына телефоныннан мультфильм карарга рөхсәт итте.
Җомга көн Ира,кайтып китәр алдыннан ,Сашка янына тагын керде.Күңеле сизгән сыман малайның ябык гәүдәсен кочып саубуллашты:
-Бар да яхшы булыр Сашка, син курыкма яме,-диде.
-Ә мин курыкмыйм,-диде малай, мин бит Аның янына барам. Бар да яхшы булачак.
Аннан:
-Ира апа,мин үлгәч син дәфтәрне алырга онытма яме,-дип куйды.
-Саша!...

Ялдан соң Ирина дәваханәгә йөгерә атлый килде. Күңеле тыныч түгел иде аның.
Сашаның карауаты чыннан да буш иде, матрасы урап куелган. Саша үлде диделәр.
Күз яшьләрен сөртә-сөртә хатын тумбочкадан аның дәфтәрен алды.
Көндәлек иде бу.

28.11.Аллакай саумы. Мин озакламый үләм, синең яныңа барам.Синең турыда миңа балалар йортында Дуся апа сөйләде. Сине барсың ,син безне ишетәсең, һәр кешене үз яныңа көтәсең диде.Синең белән сөйләшеп торырга кирәк диде. Догалар укырга кирәк диде. Ә мин дога укый белмим.Шулай язып кына синең белән сөйләшәсем килә.
Мин көн дә сиңа хәерле иртә диярмен. Калганын очрашкач сөйләшербез. Сау бул. Тыныч йокы!.

29.11. Аллакай хаерле иртә! Көнең яхшы үтсен. Кешеләр синең кәефеңне бозмасыннар бүген.

30.11.Аллакай саумы. Иртәгә кыш башлана. Минем ак карны күрәсем килә. Соңгы тапкыр.

4 .12. Аллакай саумы.Минем авыртуларымны җиңеләйтсәң иде. Укол ясагач бераз авыртмаган кебек аннан тагын авырта, нык авырта.

5 . 12. Аллакай саумы. Кар өчен рәхмәт. Бүген яуды.Кайчандыр әти мине чанада тартып йөрегән иде, әни көлә-көлә карап торган иде. Бәлки ялгышамдыр, бәлки бу хыял гына булгандыр...

7.12 Аллакай саумы
Мин үләргә курыкмыйм да кебек, куркам да... Син тиз генә ал мине яме, сизми дә калыйм...авырттырмый гына... Озак чирләдем бит, алҗадым бу чирдән,бу сызланулардан.
Кар өчен рәхмәт. Бик матур тышта.

9.12.Аллакай саумы. Иртәгә мин синең янга барам... бәлки әле иртәгә соңга. Миңа бик авыр, шуңа тиз генә язам . Ира апаның кызы югалган, Полина исемле. Син аның кайда икәнен беләсең бит. Син бит барын да булдырасың. Табылсын иде ул кыз. Ира апа нык кайгыра...Гел елый.

Бу юлларны укып Ирина тагын үксеп җибәрде. Сашка. Ник соң болай булды әле!? Ничек яшәргә?! Кемгә сыенырга!?Кайдан көч алырга соң?!Язмыш...Нигә сындырыплар сыныйсың син мине?!

Җан яралары тагын кузгалды хатынның. Йоклый алмый интекте.Йокы белән уяу арасы төннәре саташып үтте. Көндә төшендә кызын күреп акылдан шашар хәлгә җитте.

Шимбә көн ишек шакыдылар.Ирина Михайловна ишекне ачуга бер секундка катып калды... Анда кызы Полина басып тора иде. Шул кадәрле кинәт булган бу шатлыктан хатынның аяклары мамыкка әйләнеп буыннары тотмас булды.Полина әнисен кочып алды.
Юк , төш түгел иде бу, өн иде. Кызы, газизе кайтты.Аның сөйләгәннәре башка да сыймаслык иде.

Дус кызы белән диңгез буенда , пляжда ятканда яннарына ике чибәр егет килеп утыра аларның . Бик итәгатьле, матур сөйләшәләр. Аннан кызларга катерда йөреп килергә тәкъдим итәләр. Бер нинди аламалык уйламаган яшь кызлар ризалаша. Көн бик эссе була. Егетләр ниндидер эчемлек сатып алып кызларны сыйлыйлар. Полина башка берни хәтерләми. Аңына килгәндә ул ниндидер подвалда иске диванда ята.Шул көннән аның өчен мәхшәр башлана. Аңа көн дә наркотик кадыйлар, каршыласа тукмыйлар. Төнге клубларда ярымшәрә биергә мәҗбүр итәләр. Аннан соң төнге кунакларга бүләк итеп бирәләр аны. "Мин ул тәмугтан кайчан да булса котыла алырмын дип уйламый идем"-ди Полина. Тик бер төнне алар яшәгән йортта янгын чыга.Шул буталыштан файдаланып кыз чыгып кача ала.Йорт шәһәр читендә була. Хәлдән тайганчы йөгерә дә йөгерә ул. Зур урманга килеп җитеп ,бер тирән чокырга төшеп ята. Таң ата башлагач кына юлын дәвам итә. Машина тавышлары ишетелгән якка табан атлый. Трасса була бу.Барып чыгу белән бер йөк машинасы алдына ташлана. Шофёр русча ару гына сукалый булып чыга.Кыз сөйләгәннәрне тыңлап исе китә.Бу абзый Рәсәйгә кайту өчен аңа зур ярдәм күрсәтә. Анысы инде үзе бер зур тарих...
Әнисенең кайнар кочагына сыенып Полина тынып калды. Аның бу башыннан үткән хәлләр бик озак төшләренә кереп куркытачак әле аны.

Берничә көннән алар Сашканың кабере янына килделәр.
Шул чак, шундагы агач ботагына кунган кошчык канатларын кагып-кагып сайрап куйды.
-Сашенька, рәхмәт сиңа, Аллаһ синең сораганны ишетте, кызым- Полинушкам кайтты бит,-диде Ирина.Кошчык җавап биргән сыман тагын сайрап куйды.
-Тыныч йокла, Сашенька!-диделәр инәле -кызлы, икесе берюлы.Җаның җәннәт түрләрендә була күрсен!